تنوع بخشی سرمایه‌گذاری
۲-۱۰-۱- مفهوم تنوع بخشی سرمایه‌گذاری
تنوع بخشی یک اصطلاح مالی است و به کنشی از سرمایه‌گذاران گفته می‌شود که با خرید سبد سهام دارایی‌هایی که همبستگی پایینی دارند، خطرپذیری را کاهش می‌دهند. در سبدهای سهام به اندازه کافی بزرگ، خطر بازگشت سرمایه تنها به خطر دارایی‌های جداگانه وابسته نیست بلکه از هم‌ورایی خطرها تأثیر می‌پذیرد. زمانی که امکان تنوع‌بخشی و کاهش خطر به دلیل هزینه‌هایی که در پی دارد برای هر یک از سرمایه‌گذاران وجود نداشته باشد، این کار به واسطه شرکت‌های سرمایه‌گذاری صورت می‌پذیرد. در این روش سرمایه‌گذار در یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک سرمایه‌گذاری می‌کند و این صندوق سرمایه‌های جذب‌کرده‌اش را در سهام شرکت‌های متنوعی سرمایه‌گذاری می‌کند تا خطر پذیری‌اش کاهش یابد. این در حالی است که انجام این کار برای سرمایه‌گذارانی که سرمایه کمی دارند دشوار خواهد بود، چرا که آن‌ها سرمایه کافی برای خرید سهام شمار زیادی از شرکت‌ها را ندارند.) ویکیپدیا[۲])
ضرب المثل معروف ” قرار ندادن کلیه تخم مرغ‌ها در یک سبد ” طریقه ای ساده برای بیان مطلوبیت تنوع سرمایه‌گذاری است. تنوع سرمایه‌گذاری به معنای تخصیص منابع مالی به دست کم دو دارایی مختلف می‌باشد. چنانچه پول یک شخص، منحصراً در یک دارایی همراه با مخاطره (ریسک) سرمایه‌گذاری شود، نرخ بازده تحصیل شده توسط وی تنها به درآمدهای آتی حاصل از این دارایی خاص و ارزش بازار آن و سایر عواید حاصل از آن بستگی خواهد داشت. اما در صورت سرمایه‌گذاری جمع پول در دو یا چند دارایی مختلف، امکان تحصیل بازده پایین یا منفی به میزان مخاطره همراه با هر یک از دارایی‌های مزبور بستگی خواهد داشت. اگرچه به طور کلی می‌توان انتظار داشت که تقسیم پول بین دو دارایی، شامل مخاطره کمتر از سرمایه‌گذاری در یک دارایی یگانه باشد، زیرا ممکن است بازده بالای یک دارایی، بازده پایین دارایی دیگر را جبران کند. سرمایه‌گذاران اعم از اشخاص حقیقی و یا حقوقی، به مخاطره مجموعه سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار علاقه مندند و تنوع سرمایه‌گذاری معمولاً مخاطره مزبور را کاهش می‌دهد. با این حال می‌توان گفت درجه ریسک یک مجموعه سهام به چندین عامل بستگی دارد که یکی از آن‌ها تعداد سهام آن مجموعه است.
با بررسی‌های انجام شده معلوم گردید که معیار تصمیم‌گیری افراد در سرمایه‌گذاری ” ریسک ” و ” بازده ” می‌باشد و افراد با توجه به ریسک و بازده یک سرمایه‌گذاری و مطلوبیت ثروت برای آن‌ها، در بین انتخاب یک سرمایه‌گذاری یا رد آن تصمیم می‌گیرند. اما سرمایه‌گذار اغلب به دنبال این نیز هست که میزان سرمایه‌گذاریش در میان بازده‌های یکسان، کمترین ریسک را داشته باشد یا با کاهش یک مقدار از بازده به دست آمده ریسک خود را حداقل سازد. درجه ریسک یک مجموعه سهام (پرتفوی) به چندین عامل بستگی دارد که یکی از آن‌ها تعداد سهام آن مجموعه است. حال این پرسش مطرح می‌گردد که آیا دو برابر کردن تعداد سهام یک مجموعه می‌تواند ریسک آن را تا نصف کاهش دهد؟ به طور کلی پاسخ منفی است. در بورس‌های معتبر دنیا از جمله بورس نیویورک پژوهشی در مورد تأثیر تنوع بخشی بر کاهش ریسک مجموعه سهام صورت گرفته است، که نمودار زیر آن را نشان می‌دهد. در بورس نیویورک به صورت تصادفی تعدادی از شرکت‌ها را انتخاب نمودند، سپس میانگین انحراف معیار تمام پرتفولیوهای ممکن یک سهمی، دو سهمی،… را محاسبه کرده، نمودار مربوطه را بر اساس میانگین انحراف معیار پرتفولیوهای مختلف رسم کرده‌اند. همانطور که در نمودار ملاحظه می‌کنید بالاترین ریسک که ۲۸ درصد می‌باشد، مربوط به میانگین پرتفوی‌های یک سهم است و هرچه اندازه پرتفولیوها بزرگ‌تر می‌شود، ریسک پرتفولیوهای مربوطه نیز کاهش می‌یابد. در جایی که پرتفولیو شامل کل سهام موجود در بورس است، پرتفولیوی بازار نامیده می‌شود. در بورس نیویورک تعداد سهام موجود در پرتفولیوی بازار شامل ۱۵۰۰ نوع سهم می‌باشد که متوسط ریسک آن طبق محاسبات ۱/۱۵ درصد گردید. بر اساس این تجربه، هرچه تعداد سهام در پرتفولیو بیشتر شود، روند کاهش ریسک نیز کمتر خواهد شد. به عنوان مثال در نمودار می‌بینیم که وقتی تعداد سهام موجود در پرتفولیو به ۴۰ سهم می‌رسد، ریسک مربوطه نزدیک به ریسک مجموعه بازار می‌باشد و با این میزان تنوع می‌توان بخش زیادی از ریسک را کاهش داد. در نمودار می‌بینیم که بخشی از ریسک کاهش پذیر نیست و اگر پرتفولیوی کل بازار را نیز شامل شود، باز آن مقدار ریسک را خواهیم داشت. همانطور که قبلاً نیز ذکر شد، آن بخش از ریسک مجموعه سهام را که بتوان کاهش داد ” ریسک غیر سیستماتیک ” یا ” ریسک کاهش پذیر ” می‌نامند و بخشی را که از راه افزایش تعداد سهام نتوان کاهش داد ” ریسک سیستماتیک ” یا ” ریسک کاهش ناپذیر ” یا ” ریسک بازار ” می گویند. (شباهنگ، ۱۳۷۳)
`
| نمودار ۲-۳- تأثیر تنوع پرتفوی بر ریسک پرتفوی |
۲-۱۱- پژوهشهای انجام شده در خارج از ایران
پژوهشهای متعددی در رابطه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف انجام شده که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- کرهارت (۱۹۹۷)
کرهارت در پژوهشی در مورد عملکرد صندوق‌ها نتیجه گرفت که بازده سال قبل با بازده سال جاری ارتباط مثبت دارد ولی نسبت هزینه، نسبت فعالیت معاملاتی و کارمزد صندوق بر عملکرد صندوق اثر منفی دارند.
- راملونا، کلیمن و گرونستین (۱۹۹۷)
راملونا و همکاران، به بررسی تأثیر بازده بازار بر مجموع جریان‌های نقدی صندوق‌ها پرداختند. آن‌ها دریافتند به طور میانگین تأثیر بازده کوتاه مدت بر جریان‌های نقدی صندوق‌ها ضعیف است، به ویژه جریان‌های نقدی صندوق‌های سهام تحت تأثیر بازده‌های گذشته نیستند و جریان‌های نقدی صندوق‌های اوراق قرضه (به ویژه جریان‌های نقدی اوراق قرضه دولتی، شرکتی و شهرداری‌ها) تحت تأثیر بازده جاری سهام هستند.
- گرینبلت و همکاران (۲۰۰۰)
گرینبلت و همکاران در پژوهشی رابطه مثبت بین عملکرد صندوق و نسبت فعالیت معاملاتی را نشان دادند و پیشنهاد دادند در صورتی که صندوق‌ها معاملات بیشتری در بازار انجام دهند، می‌توانند سهام با قیمت پایین تری را پیدا کنند و معاملات بیشتر، باعث بازده بیشتر صندوق‌ها می‌شود.
- نولاس و دیگران (۲۰۰۳)
نولاس و دیگران، در پژوهشی صرفاً به ارزیابی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در یونان پرداخته‌اند و طبق نتایج به دست آمده رابطه مثبتی بین ریسک و بازده صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد. در پژوهش آن‌ها که در دوره سالهای ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۰ انجام گرفت، ارزیابی بر مبنای رابطه ریسک و بازده صورت پذیرفت. آن‌ها در این پژوهش ۲۳ صندوق سرمایه‌گذاری در سهام را مورد ارزیابی قرار داده و دریافتند در کل دوره مورد بررسی رابطه مثبتی بین ریسک و بازده صندوق‌ها وجود دارد.
- کمپف و روئنزی (۲۰۰۵)
کمپف و روئنزی، به تحلیل عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک آلمان در دوره ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ پرداختند. آن‌ها دریافتند که خالص ارزش دارایی‌های صندوق به عنوان درصدی از دارایی‌ها تحت مدیریت صندوق‌ها، رابطه مثبتی با عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارد.
- آروگاسلان، ادواردز و سامانت (۲۰۰۷)
آروگاسلان و همکاران، عملکرد تعدیل شده بر مبنای ریسک ۲۰ صندوق سرمایه‌گذاری مشترک ایالات متحده را در طی دوره زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ مورد بررسی قرار دادند. در این پژوهش یک معیار جدید ارزیابی عملکرد تعدیل شده بر مبنای ریسک که توسط مودیلیانی تدوین شده است، برای ارزیابی عملکرد این دسته از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با بازده‌های بالاتر ممکن است جذابیت خود را در زمانی که میزان ریسک به تحلیل پیوند خورده است از دست بدهند. بالعکس برخی صندوق‌های سرمایه‌گذاری ممکن است در زمانی که ریسک پایین آن‌ها به عملکردشان پیوند خورده است جذاب به نظر برسند.
- هابنر (۲۰۰۷)
هابنر برخی شواهد تجربی در مورد ارزیابی معیارهای عملکرد ارائه می‌دهد. نمونه پژوهش او را بازده‌های حاصل از صندوق‌های سرمایه‌گذاری تشکیل می‌دهد. نتایج پژوهش او نسبت تعمیم یافته ترینور به عنوان معیاری بهینه در مقایسه با معیارهای شارپ (۱۹۶۴) و لیتنر (۱۹۶۵) در ارزیابی عملکرد صندوق‌ها را تأیید می‌کنند.
- جاوید (۲۰۰۸)
جاوید در پژوهشی اثر ریسک بر عملکرد صندوق‌ها را تأیید کرد. به عبارتی هر چه ریسک بیشتر باشد، بازده صندوق بالاتر است. اندازه صندوق به عنوان عامل تاثیرگذار دیگر معرفی شده است. یعنی هر چه صندوق بزرگ‌تر باشد، می‌تواند تنوع بیشتری ایجاد کند واین برعملکرد صندوق اثرگذار می‌باشد.
- دیانا پی بادیونو و مارتین مارتنز (۲۰۰۹)
در پژوهشی با عنوان ” انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بر مبنای ویژگیهای آن ” در آمریکا برای بازه زمانی سالهای ۱۹۶۲ تا ۲۰۰۶، به بررسی این موضوع پرداختند که آیا یک سرمایه‌گذار می‌تواند با در نظر گرفتن ویژگیهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری علاوه بر عملکرد گذشته آن، انتخاب بهتری داشته باشد. به طور خلاصه نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که یک سرمایه‌گذار با در نظر گرفتن متغیرهایی همچون نسبت گردش و توانمندی علاوه بر عملکرد گذشته صندوق می‌تواند انتخاب بهتری داشته باشد. استراتژی سرمایه‌گذاری متشکل از این سه متغیر، مستلزم نسبت گردش کمتری نسبت به استراتژی مومنتوم است که به لحاظ اقتصادی جذابیت بیشتری دارد.
- انار گزباشی و لونت سیتاک (۲۰۱۰)
در پژوهشی با عنوان ” ارزیابی ویژگیهای مدنظر سرمایه‌گذاران حرفه ای در انتخاب صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک؛ مورد ترکیه” به بررسی اهمیت نسبی ویژگیهای مدنظر مدیران پرتفوی و مشاوران سرمایه‌گذاری پرداختند. در این مطالعه برای تعیین ویژگیهای مؤثر در انتخاب صندوق‌های سرمایه‌گذاری، از روش تحلیل متقارن استفاده شد. به طور کلی نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که از نظر مدیران پرتفوی و مشاوران سرمایه‌گذاری در ترکیه، صندوق با ویژگیهای زیر بالاترین میزان مطلوبیت را داراست:
- با اندازه بزرگ
- با رشدی ثابت در ۵ سال گذشته
- دارای مدیری با بیش از ۷ سال سابقه
- با سبک سرمایه‌گذاری جسورانه
- مؤسس آن بانکی باشد که بیش از ۱۰ صندوق را مدیریت می‌کند.
- نسبت هزینه‌های این صندوق کمتر از ۳% باشد.
- ایزابل کمبون مورسیا (۲۰۱۱)
به بررسی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اسپانیا در بازه زمانی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ پرداخت. نمونه وی ۱۷۸۲ صندوق را در برداشت. متغیر وابسته مدل وی بازده خالص سالانه صندوق بود که به صورت درصد تغییر خالص ارزش دارایی‌ها در پایان سال نسبت به پایان سال گذشته تعریف می‌شد. نتایج پژوهش وی بیانگر عدم وجود شواهد کافی در مورد اثبات عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اسپانیا در دوره مورد بررسی می‌باشد. در واقع بین بازده صندوق در دوره فعلی و بازده آن در دوره گذشته رابطه معناداری مشاهده نشد. این نتیجه در مورد رابطه بین نوسان بازده صندوق در دوره گذشته و بازده آن در دوره فعلی نیز صادق بود. خالص اشتراک در صندوق سرمایه‌گذاری طی دوره گذشته، در سطح اطمینان ۹۹% رابطه مثبت و معنادار با بازده صندوق در دوره جاری دارد. رابطه منفی و معنادار بین کارمزد مدیریت و متولی صندوق و بازده آن مشاهده شد. در حالی که رابطه مشاهده شده بین کارمزد اشتراک در صندوق و بازخرید (صدور و ابطال) و بازده صندوق، رابطه ای مثبت و معنادار است. اندازه و عمر صندوق سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری بر عملکرد آن ندارد. نتایج همچنین نشاندهنده وجود رابطه ای منفی و معنادار بین سهم بازار مدیر صندوق و بازده خالص صندوق می‌باشد.
- Diversification
- Wikipedia
- M, Carhart (1997)
- Ramelona, Kleiman & Gruenstein (1997)
- M, Grinblatt & S.Titman (2000)
- A.G Noulas (2003)
- Arugaslan ,Edwards & A.Samant (2007)
- Hubner (2007)
- Javed (2008)
- Diana P Budiono & Martin Martens (2009)
- Onur Gozbasi & Levent Citak (2010)
- Isabel Cambon Murica (2011)
